چکیده:
تحقیق حاضر به تحلیل ویژگی های اجتماعی افرادی می پردازد که با پدیده اعتیاد و مصرف مواد مخدر درگیر هستند. در ابتدا، انواع مواد مصرفی توسط این افراد شناسایی شده و سپس شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مصرف کنندگان مورد بررسی قرار گرفته است. این تحلیل با توجه به ویژگی های خاص جامعه ایران و رفتارهای متداول مصرف کنندگان، انجام شده تا تصویری واقع گرایانه و بومی از مسئله ارائه گردد.
برای درک بهتر موضوع، از منابع متعدد جامعه شناسی شامل نظریه های مرتبط، همچنین منابع روان شناختی و مطالعات گروه درمانی استفاده شده است. روش تحقیق ترکیبی از رویکردهای توصیفی و میدانی بوده و از ابزارهایی چون مصاحبه های باز، مشاهده و مشارکت در جلسات ترک اعتیاد بهره گرفته شده است. تمرکز این بررسی بر شناسایی و تحلیل مشکلات اجتماعی، اقتصادی و روانی افراد درگیر با اعتیاد بوده است.
جامعه آماری این پژوهش، شامل مصرف کنندگان مواد مخدر با سنین، تحصیلات، وضعیت های شغلی، خانوادگی و قومی گوناگون بوده که ساکن شهر تهران یا مهاجر به آن هستند. نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شده و مصاحبه ها با ۳۰ نفر از افراد دارای سابقه مصرف انجام شده است. در نهایت، نتایج به دست آمده نشان می دهد که مصرف مواد مخدر با مجموعه ای از چالش های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همراه است که نیازمند توجه بین بخشی در سیاست گذاری و خدمات اجتماعی می باشد.
مقدمه:
این پژوهش با هدف بررسی ابعاد اجتماعی مرتبط با مصرف کنندگان مواد مخدر انجام شده است. دغدغه ذهنی نگارنده نسبت به پدیده اعتیاد، به ویژه در جریان تجربه عملی کارورزی و تماس مستقیم با زندگی افراد مبتلا به اعتیاد، انگیزه اصلی برای انجام این تحقیق بوده است. با توجه به گستردگی روزافزون معضل اعتیاد در جامعه و پیامدهای منفی آن در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و فردی، ضرورت پرداختن علمی و دقیق به این مسئله بیش از پیش احساس می شود.
مشاهده مستقیم آثار و عوارض ناشی از مصرف مواد مخدر در بستر اجتماعی، نگارنده را بر آن داشت تا با بهره گیری از روش های تحقیق میدانی، تصویری دقیق تر از وضعیت مصرف کنندگان ارائه دهد. در این راستا، داده های تحقیق از طریق مصاحبه، مشارکت، بررسی مستندات و مشاهده جمع آوری شده اند تا شرایط اجتماعی افراد درگیر با این آسیب اجتماعی به طور همه جانبه مورد بررسی قرار گیرد.
جامعه آماری این تحقیق شامل افرادی است که تجربه مصرف مواد مخدر داشته و مراحل درمان و ترک را در شهر تهران طی کرده اند. نتایج حاصل از جمع آوری داده ها، تحلیل ها و مشاهدات، در فصل چهارم به صورت مفصل ارائه شده تا زمینه ای برای شناخت دقیق تر وضعیت اجتماعی معتادان و ارائه راهکارهای کاربردی فراهم آید.
الف ) بیان مسئله :
ایده آغازین :
پس از تعطیلات نوروز، یکی از اساتید دانشگاه در کلاس بحثی را درباره گروه NA مطرح کرد و از ما خواست درباره ماهیت این گروه، فعالیت ها و اهداف آن تحقیق کنیم. در آن زمان من واحد کارورزی «کار با گروه» را انتخاب کرده بودم، اما هنوز محل اجرای کارورزی مشخص نبود. صحبت های استاد درباره گروه معتادان گمنام و روش های حمایتی آن ها باعث شد به این موضوع علاقه مند شوم و تصمیم گرفتم بخش کارورزی ام را به مطالعه و شناخت عمیق تر این گروه اختصاص دهم.
با شرکت در جلسات گروه NA، به تدریج با ساختار، اصول و شیوه های اجرایی آن آشنا شدم. در این جلسات، فرصت خوبی برای درک قوانین و فرایند گروه درمانی در قالب تجربیات واقعی فراهم شد. این ارتباط به اندازه ای گسترش یافت که با هماهنگی استاد، موفق به انجام مصاحبه های چهره به چهره با چند تن از اعضای گروه شدم؛ افرادی که تجربه ترک اعتیاد داشتند و با انگیزه ای قوی به زندگی بازگشته بودند. این تجربه تاثیر عمیقی بر نگاه من نسبت به مساله اعتیاد گذاشت و باعث شد که کارورزی «کار با جامعه» را نیز با همین گروه ادامه دهم.
در نهایت به دلیل علاقه شخصی به آسیب های اجتماعی، موضوع مقاله ام را نیز به بررسی وضعیت اجتماعی افراد مبتلا به اعتیاد اختصاص دادم. زیرا اعتیاد، یکی از ملموس ترین چالش های اجتماعی امروز ایران است؛ چالشی که در بسیاری از خانواده ها آثار آن قابل مشاهده است. با توجه به روند توسعه نیافتگی، فشارهای اقتصادی، تغییرات فرهنگی و شکاف بین سنت و مدرنیته در جامعه، معضلاتی مانند اعتیاد و تبعاتی نظیر شیوع بیماری هایی چون ایدز، از جمله مسائلی هستند که نیاز به واکاوی دقیق تری دارند. این پرسش که «افراد درگیر با مواد مخدر چه ویژگی های اجتماعی دارند؟» یکی از دغدغه های اصلی این پژوهش شد.
ب ) طرح مسئله :
در دنیای امروز، پدیده اعتیاد به عنوان یک بحران جدی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شناخته می شود که تاثیرات ویرانگری بر ساختارهای گوناگون جامعه بر جای می گذارد. از میان تمام گروه های اجتماعی، قشر جوان به دلیل ویژگی های سنی، هیجانی و شرایط روانی، بیش از سایرین در معرض آسیب های ناشی از اعتیاد قرار دارد. انگیزه های گرایش به مواد مخدر در جوانان می تواند ریشه در عوامل مختلفی داشته باشد؛ از وضعیت فرهنگی گرفته تا تفاوت های اجتماعی و منطقه ای. بر اساس آمار منتشر شده، در کشور ایران بیش از دو میلیون نفر به صورت دائم یا تفننی مصرف کننده مواد مخدر هستند که اگر هر خانواده را به طور متوسط پنج نفر در نظر بگیریم، حدود ده میلیون نفر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با این معضل درگیرند.
یکی از مهم ترین چالش ها در این حوزه، تغییر رفتار و سبک زندگی فردی است که به اعتیاد مبتلا شده، چرا که اثرات محیط و الگوهای رفتاری ناهنجار در بسیاری موارد تا سال ها ادامه می یابد. بی توجهی به خطاهای کوچک جوانان می تواند مسیر را برای ارتکاب خطاهای بزرگ تر هموار کند و منجر به ورود به دنیای تاریک اعتیاد شود. در بسیاری از موارد، آغاز این مسیر با ناآگاهی از پیامدهای مصرف مواد مخدر همراه است؛ غفلتی که نه تنها از سوی جوان بلکه از جانب خانواده و محیط پیرامون او نیز صورت می گیرد. متاسفانه چنین شرایطی، بستر ارتکاب جرایم بزرگ تر را نیز فراهم می کند و آینده اجتماعی و فردی جوان را به خطر می اندازد. اهمیت پیشگیری و مداخله در این دوره حساس، ضرورتی انکارناپذیر است.
تحقیقات تربیتی و روان شناختی بیان گر آن است که ناکارآمدی خانواده ها، ضعف در فرآیندهای تربیتی، تاثیرات منفی همسالان، و نبود نظام اجتماعی کارآمد، نقش مهمی در سوق دادن جوانان به سمت مصرف مواد مخدر دارد. ادامه مصرف این مواد نه تنها موجب زوال توان جسمی و روانی افراد می شود، بلکه به مرور، بنیان های اقتصادی و فرهنگی جامعه را دچار فروپاشی می کند. در سطح کلان، اعتیاد منجر به افزایش آسیب های اجتماعی نظیر طلاق، فرار کودکان، افسردگی، گسترش بیماری ها مانند ایدز، و کاهش سرمایه های انسانی می شود. در نتیجه، جامعه ای که درگیر اعتیاد شود، دیگر توان حرکت به سوی توسعه و پیشرفت را نخواهد داشت و به تدریج به سمت فروپاشی و نابودی سوق داده می شود.
فقر و اعتیاد به عنوان دو پدیده اجتماعی مرتبط
متاسفانه در بسیاری از جوامع، بخش زیادی از افراد درگیر با مواد مخدر را اقشار کم درآمد و محروم تشکیل می دهند. به طور خاص، در مناطق شلوغ و پرجمعیت شهرهای صنعتی و تجاری، شیوع اعتیاد در میان افراد فقیر بیشتر به چشم می خورد. در شهر تهران نیز آمار بالایی از مصرف کنندگان مواد مخدر مربوط به مناطق حاشیه نشین و کم برخوردار است. با این حال، نمی توان به صورت قطعی ادعا کرد که میان فقر و اعتیاد یک رابطه مستقیم وجود دارد، چرا که بسیاری از افراد فقیر به مواد مخدر روی نمی آورند. آنچه فقر را به عنوان عاملی تاثیرگذار مطرح می کند، مجموعه ای از محرومیت ها و نارضایتی های ناشی از آن است که فرد را به دنبال راه های موقت رهایی سوق می دهد؛ یکی از این مسیرهای خطرناک، پناه بردن به مصرف مواد مخدر است.
در کنار این محرومیت ها، نکته قابل توجهی که به گسترش اعتیاد در بین اقشار فقیر کمک می کند، استفاده هدفمند سوداگران و توزیع کنندگان مواد از این قشر آسیب پذیر است. بسیاری از افرادی که فاقد تخصص و حرفه مشخص هستند و فرصت های شغلی مناسبی ندارند، به دلیل نبود درآمد پایدار، طعمه خوبی برای شبکه های توزیع مواد مخدر می شوند. ابتدا با مصرف مواد به آن ها وابستگی ایجاد می شود و سپس به عنوان فروشنده و واسطه در چرخه توزیع به کار گرفته می شوند. از دید این افراد، فعالیت در این حوزه سودآور و بی زحمت جلوه می کند؛ ضمن اینکه نیاز به مهارت خاصی نیز ندارد. این در حالی است که چنین فرآیندی، آن ها را بیش از پیش به چرخه اعتیاد وابسته و در دام آسیب های اجتماعی گرفتار می کند.
از سوی دیگر، یکی از دلایل اصلی کشش افراد کم برخوردار به سمت اعتیاد، نبود آگاهی کافی نسبت به پیامدهای مصرف مواد مخدر است. این موضوع اغلب به واسطه فقر آموزشی و محرومیت های خانوادگی شکل می گیرد. بررسی ها نشان می دهد که میان سطح تحصیلات و میزان گرایش به اعتیاد، رابطه معکوس وجود دارد؛ به گونه ای که درصد معتادان در میان افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بسیار پایین تر از اقشار بی سواد یا کم سواد است. این الگو در دیگر انحراف های اجتماعی نیز صدق می کند و نشان دهنده اهمیت ارتقاء سطح آموزش عمومی در پیشگیری از آسیب های گسترده ای مانند اعتیاد است.
عوامل اجتماعی و رابطه آن با اعتیاد :
۱ – در دسترس بودن مواد مخدر :
یکی از مهم ترین عوامل اعتیاد است چون چیزی به آسانی در اختیار دارد گرایش به آن آسان تر صورت می پذیرد .
۲– نابرابریهایی اقتصادی و اجتماعی :
اختلافات طبقاتی در هر جامعه بی ایمانی بیشترین افراد آن جامعه نسبت به شرایط موجود منتهی می شود و همین بی ایمانی نسبت به شناخت اجتماعی در گرایش به اعتیاد تاثیر بسزایی دارد . تا شکاف و فاصله طبقاتی کم شود اعتیاد در جامعه کاهش نخواهد یافت .
۳ – تسلط گروههای اقلیت نژادی :
در جامعه ای که اقلیت حاکم بر اکثریت افراد جامعه به صورت یک پدیده اجتماعی درآمده باشد و گروه اکثریت قدرت مقابله با آنان را نداشته باشند در مقابله با این بی عدالتی نمی توانند بی تفاوت بنشیند و اگر مردم ایمان قوی نداشته و یا ایدئولوژی خاصی در آن جامعه ، برای تغییر وضع موجود نباشد برای رهایی از این محرومیت های اقتصادی و اجتماعی ممکن است به مواد مخدر روی آورد و تا مدتی خود را از واقعیت های تلخ این جهان دور نگه دارد بدیهی است تکرار این عمل به اعتیاد منجر می شود .
۴ – بیکاری :
به عنوان یک پدیده اجتماعی زمینه مسائدی برای انحراف به ویژه اعتیاد است افراد بیکار چون بیشترین اوقات خود را در قهوه خانه ها یا تریا ها می گذرانند و این گونه اماکن بهترین و مناسب ترین جا برای فروش و مصرف مواد مخدر است .
در نتیجه برای گرایش و کشش به طرف اعتیاد عامل مساعدی به شمار می آیند که در اصل از بیکاری مردم ناشی می شود زیرا یکی از مواردی که در هنگام تحقیق ، نظر مرا جلب کرد وجود این قبیل اماکن عمومی برای مصرف مواد مخدر بود .
عوامل متعددی در اتیولوژی سوء مصرف و اعتیاد موثر هستند که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می شود این عوامل دارای تقسیمات است به شرح زیر :
عواملی که مربوط به خود فرد است :
عبارتند از : کمبود اعتماد به نفس ، تمایل به اعمال زشت و خلاف ، ناراحتی های روانی ( اسکیزوفرنیا ، فوبی ، مانیا ، افسردگی اساسی ، اختلالات شخصیت اجتماعی ) درد یا بیماریهای جسمی ، نظر مثبت به مصرف مواد داشتن ، زمینه ارثی ، مورد خشونت قرا رگرفتن و وضعیت بد تحصیلی و ….
– عواملی که مربوط به خانواده فرد و اطرافیان است :
عبارتند از : مصرف مواد توسط افراد خانواده ، رها کردن فرزند به حال خود ، تشنج و درگیری در خانواده دوستان معتاد ، طرد شدن از سوی معلمین ، دسترسی آسان به مواد و فشارهای ناشی از محیط .
حال برای آنکه بخواهیم رابطه نوع ماده مخدر و گرایش به آن را بدانیم باید انواع مواد را بشناسیم یا که در اینجا فقط اشاره ای به انواع مواد می شود و در فصلهای بعدی به طور مفصل به شرح آن خواهم پرداخت.
مواد توان افزا : که به نام محرک زا نیز معروفند :
آمفتامین ، کوکائین ، خات ، گیاه کوکا ، کراک .
مواد سستی زا یا مخدر :
گیاه خشخاش ، تریاک ، سوخته تریاک ، شیوه تریاک ، مرفین ، هروئین
مواد توهم زا :
گیاه شاهدانه ، کراس ، بنگ ، چرس ، حشیش ، ماری جوانا ، ال اس ری
داروه های مسکن ، خواب آور و آرام بخشها :
پاربیتوراتها ، بنزودیازپام
حال که انواع مواد مخدر را شناختیم به این نکته نیز اشاره می کنم که نحوه مصرف هر یک از این مواد متفاوت است .
به طور کلی چند روش مصرف وجود دارد که عبارتند از :
تزریق ، خوردن ، تدخین ، استنشاق . حال که انواع مواد را شناختیم می توانیم بگویم که مواد مخدر تنها مربوط یک قشر خاصی نمی باشد بلکه همه افراد چه در قشر بالای اجتماعی چه در قشر متوسط اجتماع و چه در قشر پایین اجتماع احتمال می رود که گرایش به مواد مخدر را داشته باشد.
یعنی در این سه طبقه افراد می توانند به صورت دائمی یا تفننی از ماده استفاده کنند ، اگر از مصرف کنندگان ماده مخدر بپرسیم که شد گرایش به مواد مخدر پیدا کردید هر کدام عاملهای مختلفی را در زندگی موثر به گرایش به اعتیاد می دانند . امروز با توجه به گستردگی مواد مخدر جوانان اکثر گرایش به این دارند که بیشتر از مواد صنعتی استفاده کنند چون نحوه ی مصرف کردن آن نیز راحت است و ابزار زیادی نیاز ندارد .
پ ) سوالات تحقیق :
۱- انواع مواد مخدر چیست ؟
۲ – مشکلات اقتصادی افراد درگیر با مواد مخدر چیست ؟
۳ – مشکلات اجتماعی افراد درگیر با مواد مخدر چیست ؟
۴ – مشکلات فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر چیست ؟
ت) اهداف تحقیق :
۱- بررسی و شناخت انواع مواد مخدر .
۲- بررسی مشکلات اقتصادی افراد درگیر با مواد مخدر.
۳- بررسی مشکلات اجتمادی افراد درگیر با مواد مخدر .
۴ – بررسی مشکلات فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر .
ث) اهمیت موضوع :
در بررسی تاریخ بشری شاید کمتر کشوری را بتوان یافت که با مسائل مربوط به مواد مخدر دست به گریبان نبوده و شاید بتوان گفت مواد مخدر همزاد بشر در این جهان یافت شده و امروزه غالب کشوری جهان بنحوی از آنجا با این آفت اجتماعی مواجه می باشند در زمان ما مسئله مواد مخدر مشکل مخاطره آمیز و کاملاً پیچیده به خود گرفته و در عین حال گسترش جهانی یافته است .
مشکلات اجتماعی ناشی از آن ، گریبانگیر همه افراد جامعه می شود بطوریکه اعتیاد به مواد مخدر علاوه بر زیان های جدی و خطرناک جسمی از قبیل ابتلاء به بیماریهای عفونی واگیر دار همچون ایدز ، هپاتیت ، سل عوارض و مشکلات عدیده ی اجتماعی و اقتصادی از قبیل افزایش جرمهای مرتبط با مواد مخدر همچون جنایت و سرقت ، فقر تکدی گری و …. هدر رفتن سرمایه های کلان مادی کشور را به دنبال داشته است کشور ما دارای جمعیتی جوان است . موقعیت استراتژیک ایران و قرارگیری آن در کنار کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان که جزء و تولیدکنندگان عمده مواد مخدر بوده و از طرفی دیگر مسئله ی ترانزیت و عبور مواد مخدر به جهت ویژگی های خاص منطقه ای از کشور ما یک مسیر مناسب جهت قاچاق مواد مخدر فراهم ساخته که این باعث رشد روز افزون مصرف داخلی آن شده است پس از پیروزی انقلاب اسلامی علی رغم تلاش بی وقفه نظام مقدس اسلامی کشورمان و تقدیم بیش از ۲۷۰۰ نفر شهید از نیروی انتظامی و نظامی این روند رو به رشد بوده و در نتیجه آمار معتادیان و نیز عوارض ناشی از اعتیاد فراوان افزایش داشته است .
ج) بیان مفاهیم :
اعتیاد : عبارت است از وابستگی به موادی که تکرار مصرف آن با کمیت مشخص و در زمانهای معین از نظر مصرف کننده ضروری بوده دارای ویژگیهای زیر است :
– ایجاد وابستگی جسمی : حالتی است که پس از مصرف مکرر در شخص ایجاد می شود در صورت عدم مصرف یا خنثی شدن اثر آن ماده ، شخص دچار اختلالات شدید جسمی نظیر پا درد آب ریزش بینی ، درد های شدید استخوانی ، بیقراری ، دل پیچه و نظایر آن می شود . این وابستگی پایه ی اساسی برای وابستگی فکری است . به عبارت شرطی شدن به مصرف آن ماده نیز محسوب می شود .
ایجاد وابستگی فکری :
ایجاد حالتی است که شخص پس از مصرف ماده ی ماده مورد مورد نظر احساس رضایت و نوعی اقناع شدن می کند ، علاوه بر آن ، این حالت میل فراوانی نسبت به مصرف مجدد در شخص به وجود می آورد . در واقع این حالت به گونه ای شرطی شدن است که فرد عملاً در می یابد که در موقع ناراحتی ، مصرف آن ماده همراه با رفع ناراحتی بوده است در این نوع وابستگی مصرف کننده علاوه بر ماده مصرفی به شرایط محیط و آدابی که ویژه افراد مزبور است نیز وابسته می شود .
این آداب و رفتارهای خاص در شکل بخشیدن بر حالتهای مصرف کننده اثر می گذارد . برای تعلق داشتن به گروه و این پاره فرهنگ ، مصرف کننده فقط ماده مزبور را مصرف نمی کند ، بلکه باید درک خود را از مصرف آن ماده طبق فرهنگ موجود منطبق سازد .
– پیدایش پدیده ی تحمل در بدن نسبت به مواد مصرفی :
نشانه آن ایجاد جریان تخفیف و کاهش در واکنشهای جسمی خود نسبت به مقدار معینی از آن ماده است .
در نتیجه اگر مصرف کننده بخواهد همان اثرات قلبی را داشته باشد ، باید مقدار بیشتری از آن ماده مصرف کند .
– بدست آوردن ماده مورد نیاز به هر شکل و از هر طریق .
– تاثیر مخرب بر مصرف کننده ، خانواده ، و جامعه .[۱]
اعتیاد طبق تعریف W.h.o :
اعتیاد از نظر لغوی به معنی عادت کردن و احساس نیاز است و امروز در منابع علمی به جای اعتیاد از واژه وابستگی استفاده می شود که این واژه در سال ۱۹۶۴ توسط سازمان بهداشت جهانی جایگزین واژه اعتیاد شده است . وابستگی یک ماده جنبه های روانی ، جسمی و رفتاری را شامل می شود ، هنگام وابستگی به یک ماده فرد میل شدید و اجتناب ناپذیری برای مصرف آن پیدا می کند . (مجله بهورز سال ۱۲/ بهار۸۰)
[۱] -آقا بخشی ص ۳ وص۴٫
فهرست مطالب
فصل اول :کلیات تحقیق
مقدمه ۳
الف – بیان مسئله ۴
ب – طرح مسئله ۵
پ- سوالات تحقیق ۱۱
ت- اهداف تحقیق ۱۲
ث – اهمیت موضوع ۱۲
ج – بیان مفاهیم ۱۳
فصل دوم : پیشینه های مطالعاتی مربوط به موضوع
مقدمه ۲۱
الف – منابع جامعه شناختی : ۲۲
الف –۱- اعتیاد وخانواده ۲۲
الف -۲- نظریه های جامعه شناختی مرتبط با پدیده اعتیاد ۴۸
الف -۲-۱- نظریه انحرافات ۴۸
الف – ۲- ۲- ناکامی منزلتی ۵۰
الف -۲-۳- نظریه اختلال هنجاری ۵۰
الف -۲-۴- نظریه برچسب زنی ۵۱
الف -۳- نظریه یادگیری ۵۴
الف -۴- نظریه اوقات فراغت زیمل ۵۷
الف – ۵- بررسی علل اعتیاد ۵۸
الف ۵-۱- عوامل فردی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر ۵۹
الف-۵- ۲- عوامل خانوادگی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر ۶۱
الف-۵- ۳- عوامل محیطی تاثیر گذار برگرایش جوانان به مواد مخدر ۶۹
پ- منابع روانشناسی : ۸۱
ب-۱-شخصیت واعتیاد ۸۱
ب-۲- مشخصات مصرف کنندگان مواد ۸۴
ب-۳- سرنخهایی برای تشخیص اعتیاد ۸۹
ب- منابع تاریخی : ۹۰
پ -۱- تاریخچه اعتیاد در ایران ۹۰
پ- ۲- بررسی اعتیاد بعد از انقلاب اسلامی ۹۶
پ-۳- مهمترین عوامل گسترش مصرف مواد مخدر درایران ۹۷
پ-۴- وضعیت مواد مخدر درسطح جهان ۹۸
پ-۵- تاریخچه اعتیاد درجهان ۹۸
پ-۶- اعتیاد درتمدن های گذشته ۱۰۱
ت – شناخت مواد : ۱۰۶
– گروهبندی مواد اعتیاد آور
– تاریخچه ومشخصات ظاهری
– نحوه ی استعمال
– مشخصات ظاهری افراد معتاد
علایم واثرات مصرف
علائم مصرف
علایم ترک
ث- گروه معتادان گمنام (Na) : 143
ث- ۱- معتادین گمنام منبعی در خدمت اجتماع ۱۴۳
ث- ۲- چه کسانی اعضای معتادان گمنام هستند ۱۴۴
ث- ۳- گمنامی ۱۴۴
ث-۴-جلسات معتادان گمنام ۱۴۴
ث- ۵- روش کار معتادان گمنام ۱۴۵
ث- ۶- فعالیت معتادان گمنام درسطح محلی ۱۴۶
ث-۷- لیست خدمات معتادان گمنام ۱۴۶
ث- ۸- قدمهای ۱۲گانه ۱۴۶
ث- ۹- سنت های ۱۲ گانه ۱۴۷
ج- نقد وبررسی منابع موجود : ۱۴۹
ج-۱- نقد وبررسی منابع جامعه شناختی ۱۴۹
ج- ۲- نقد وبررسی منابع روانشناسی ۱۵۰
ج- ۳- نقد وبررسی منابع تاریخی ۱۵۰
فصل سوم :مبانی روش تحقیق
– مقدمه ۱۵۳
الف – روش تحقیق ۱۵۳
ب تکنیکهای گرد آوری اطلاعات ۱۵۵
ب – جامعه آماری ۱۶۷
ت- تعیین حجم نمونه ۱۶۷
ث- روش نمونه گیری ۱۶۷
ج- تعریف مفاهیم اصلی به کار رفته در تحقیق ۱۶۸
فصل چهارم : داده های تحقیق
مقدمه ۱۷۲
الف- بررسی وشناخت انواع مواد مخدر ۱۷۲
الف- ۱- بررسی انواع مواد مخدر توسط مصاحبه شوندگان ۱۷۲
الف -۲- بررسی انواع مواد مخدر سطح مصرف کنندگان تهرانی درحال حاضر ۱۷۷
ب- بررسی مشکلات اقتصادی افراد درگیر با مواد مخدر ۱۷۷
ب- ۱- بررسی مشکلات اقتصادی توسط مصاحبه شوندگان ۱۷۷
پ- بررسی مشکلات اجتماعی افراد درگیر با مواد مخدر ۱۸۰
پ- ۱- بررسی مشکلات اجتماعی توسط مصاحبه شوندگان ۱۸۰
ت- بررسی مشکلات فرهنگی افراد درگیر با مواد مخدر ۱۸۱
ت – ۱- بررسی مشکلات فرهنگی توسط مصاحبه شوندگان ۱۸۱
فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات
الف – نتیجه گیری ۱۸۸
ب- پیشنهادات ۱۹۱
منابع ۱۹۳
منابع
کتاب های مورد استفاده :
۱- آقا بخشی ،حبیب ،« اعتیاد و آسیب شناسی خانواده – مصون سازی کودکان در برابر اعتیاد »
۲- پورافکاری ،نصرت،«خلاصه روانپزشکی وعلوم رفتاری » روانپزکشی جلد دوم انتشارات شهر آسب.
۳- تری ال هدریک ، لئونارد بیک من، «انتخاب طرح تحقیق کاربردی راهنمای عمل» . ترجمه دکتر سید محمد اعرابی و داود ایزدی – دفتر پژوهشهای فرهنگی.
۴- فرجاد،محمد حسین،همابهروش،زهره وجدی،(۱۳۷۴) ،«راهنمایی کاملی برای چگونگی برخورد خانواده وجامعه با اعتیاد به مواد مخدر شناخت ،علل ،عوارض ودرمان اعتیاد»،نشر بدر،تهران.
۵- قیاسی ،علیرضا،(۱۳۸۲) ،«دانستنیهای مبارزه با مواد مخدر».
۶- لیاقت غلامعلی ،۱۳۸۰ ،«اعتیاد به مواد مخدر جنبه های کاربردی پیشگیری ، عوامل خانوادگی و درمان »، تهران :دانشگاه آزاد اسلامی ( تهران واحد مرکزی ، اداره کل چاپ انتشارات و توزیع
۷- مارشال کاترین/ کرچین ب ، راس من ،۱۳۷۶«روش تحقیق کیفی » ، ترجمه علی پارسائیان محمد اعرابی ویراستار سیامک افشار / تهران : دفتر پژوهشهای فرهنگی .
۸- مک روال،دیوید،هنری آی،«اعتیاد از اصول تا عمل »ترجمه محسن گلپرور،خلعتبری،تبردست،کانون گسترش علوم ،چ هشتم.
۹- نادری ،عزت الله ،مریم سیف نراقی،«ویرایش ۴» ،روش های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی با تاکید بر علوم تربیتی / تهران :بدر.
۱۰- پیک هارت،کارل،(۱۳۸۰) «کلیدهای پیشگیری درمقابله با اعتیاد در نوجوانان وجوانان» مترجم: مسعود هومان،تهران: سابرین،کتابهای دانه.
۱۱- کلمن،ورنان،«اعتیاد چیست؟معتاد کیست» ترجمه : محمدرضا یرفخرایی،نشراوحدی.
۱۲- مقاله / عنوان : عوامل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی موثر بر گرای شجوانان به مواد مخدر / منطقه شرق تهران
۱۳- پارسا ،محمد.(۱۳۷۷) زمینه روانشناسی (عمومی)موسسه انتشارات بعثت.
مقالات مورد استفاده :
۱۴- آهنگرانزابی،احد،«خانواده عامل اساسی در اعتیاد فرد یا ترک آن» ،بررسی کارشناسی علل گرایش دوباره به مواد مخدر پس از ترک .نشریه کیهان ،۲۶/۱۱/۸۱ .
۱۵- بیرامی، منصور،« نقش خانواده در وابستگی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر»، نشریه اصلاح و تربیت ۷۱ و ۷۲٫ص اتا ۵٫
۱۶- پدیده اعتیاد و ابعاد فرهنگ های آن نگاهی به علل و عوامل موثر بر اعتیاد در ایران نشریه اطلاعات ۴/۹/۱۳۸۰،ص۱٫
۱۷- نگاهی به علل وعوارض اعتیاد و آثار آن بر خانواده .نشریه پیام زن ،۴۹٫ دی ۱۳۷۸،ص۲٫ص۱۲،ص۱۳،ص۱۴٫
۱۸- اعتیاد در کمین جوانان خانواده ها مراقب باشد نشریه جمهوری اسلامی،۸/۵/۷۸٫ص۶٫
۱۹- روانشناسی و جامعه شناسی اعتیاد / نشریه دادرسی ص ۲۵
۲۰- اعتیاد جوانان از نظر روانشناختی و جامعه شناختی و توصیه های پیشگیرانه /مهدی کوکبی ،نشریه دادرسی ،ص۵وص۶٫
۲۱- سال های دور از خانه : بررسی علل ابتلای جوانان خوابگاهی به اعتیاد در گفت و گوی اختصاصی با دکتر مجید ابهری / نشریه مردم سالاری ۲۱/۲/۸۴ ص ۱و۲٫
۲۲- مبارزه با مواد مخدر –مرکز مبارزه با مواد مخدر با خانواده ها –اداره مطالعات وتحقیقات ،۱۳۸۱٫
۲۳- مقاله تحقیقی،علل گرایش به مواد مخدر ،معصومه امیری ،مددکاراجتماعی فاتب،۱۳۸۳٫
۲۴- فرهنگ آموزشی مبارزه با مواد مخدر ،علی غنجی ،معاونت آموزشی ناجا،اداره کل پشتیبانی ،آموزش ۱۳۷۸٫
۲۵- مرکز مبارزه با مواد مخدر ناجا،(دایره تحلیل وارزیابی اداره اطلاعات).
۲۶- ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری دکتر احمدی و روزنامه همشهری خرداد ۱۳۸۱٫
۲۷- کتاب همایش بین المللی ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری ،(آمار واقعیت)
۲۸- نشریه کیهان،۲۶/۱۱/۸۱ ،ص۱و۲٫