جامعه شناسی کار و نقش آن در زندگی اجتماعی
جامعه شناسی کار به بررسی نظام های تولید، توزیع و اشتغال انسان ها در بسترهای مختلف اجتماعی و تاریخی می پردازد. همه انسان ها به نوعی به نظام تولید وابسته اند؛ چرا که برای تامین نیازهای اساسی مانند غذا، آب و سرپناه، باید ترتیبات مشخصی برای تولید و توزیع منابع مادی برقرار باشد. حتی در ساده ترین جوامع مانند فرهنگ های شکار و گردآوری خوراک نیز، ساختارهای منظمی برای تامین مایحتاج زندگی وجود داشته است.
در همه جوامع انسانی، کار یا فعالیت تولیدی یکی از اساسی ترین و پررنگ ترین بخش های زندگی روزمره مردم محسوب می شود. امروزه کاملاً عادی به نظر می رسد که افراد در مشاغل متنوع و تخصصی فعالیت می کنند، اما این تنوع شغلی، محصول مستقیم توسعه صنعتی در دوران مدرن است. در جوامع سنتی، بیشتر مردم تنها به یک فعالیت اصلی مشغول بودند: گردآوری خوراک یا تولید آن.
با گسترش جوامع و پیچیده تر شدن ساختارهای اقتصادی، پیشه های خاصی مانند نجاری، سنگ تراشی یا کشتی سازی به مرور رواج یافتند، اما همچنان تنها اقلیتی از جمعیت به صورت تمام وقت به این مشاغل اشتغال داشتند. جامعه شناسی کار با تحلیل این تحولات، نشان می دهد که چگونه ساختار اجتماعی و شیوه های معیشت در طول تاریخ تغییر یافته و بر سبک زندگی، هویت شغلی و روابط اجتماعی انسان ها تاثیر گذاشته است.
تعریف کار از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی
تعریف کار در علوم اجتماعی و اقتصادی به فعالیت هایی اطلاق می شود که نیازمند صرف تلاش های فکری یا جسمی هستند و هدف آن ها تولید کالا یا ارائه خدمات برای رفع نیازهای انسانی است. کار یکی از بنیادی ترین عناصر زندگی اجتماعی و اقتصادی به شمار می رود و در تمام فرهنگ ها نقشی محوری در ساختار جوامع ایفا می کند.
در این میان، شغل یا پیشه نوعی از کار است که در قبال دریافت دستمزد یا حقوق مشخص و منظم انجام می شود. به عبارت دیگر، زمانی که فرد در قالب یک موقعیت شغلی مشخص فعالیت می کند و در ازای آن درآمدی دریافت می نماید، آن فعالیت به عنوان شغل شناخته می شود.
کار، ستون اصلی نظام اقتصادی هر جامعه محسوب می شود. اقتصاد مجموعه ای از نهادها و ساختارهاست که مسئولیت تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات را بر عهده دارند، و کار ابزار اجرای این فرآیندهاست. از دیدگاه جامعه شناسی، تعریف کار فراتر از صرف اشتغال است و به نقش کار در شکل دهی به هویت فردی، روابط اجتماعی و نظم اجتماعی نیز پرداخته می شود.
اهمیت اقتصاد در جامعه شناسی کار
جامعه شناسی کار به بررسی نقش نهادهای اقتصادی در ساختار اجتماعی می پردازد و از آن جا که اقتصاد تاثیر فراگیری بر سایر جنبه های زندگی اجتماعی دارد، مطالعه آن در جامعه شناسی از اهمیت بالایی برخوردار است. هرچند اقتصاد به اندازه ای که کارل مارکس تصور می کرد دارای سلطه مطلق نیست، اما فعالیت های اقتصادی در هر جامعه ای تاثیرات قابل توجهی بر نظم اجتماعی و ساختار قدرت دارند.
شیوه های مختلف معیشت مانند شکار و گردآوری خوراک، زندگی شبانی، کشاورزی و تولید صنعتی هر یک به طور مستقیم بر شکل گیری روابط اجتماعی، سبک زندگی و ساختار طبقاتی جوامع اثرگذار بوده اند. این شیوه های اقتصادی نه تنها شیوه تامین نیازهای مادی را تعیین می کنند، بلکه در شکل دهی به نابرابری های اجتماعی نیز نقش دارند.
در تحلیل های جامعه شناسی کار، توزیع کالاها، دسترسی به منابع، و جایگاه اقتصادی تولیدکنندگان از عوامل کلیدی محسوب می شوند که بر نابرابری های طبقاتی، جنسیتی و حتی فرهنگی تاثیر می گذارند. اگرچه ثروت و قدرت همیشه به طور کامل هم پوشانی ندارند، اما در اکثر جوامع، افراد ثروتمند معمولاً در میان گروه های قدرتمند نیز قرار می گیرند.
در نتیجه، جامعه شناسی کار با تمرکز بر تاثیر متقابل اقتصاد و ساختار اجتماعی، ابزار مهمی برای درک روابط قدرت، توزیع منابع و شکل گیری هویت های اجتماعی در اختیار ما قرار می دهد.