چکیده :
مقاله، ابتدا اشاره ای کوتاه به سیر تحول فضا در معماری ایران خواهد داشت – از دوران باستان تا مسجد جامع اردستان- سپس با معرفی مختصر رویکرد تاریخی و رویکرد فضاگرایانه ، مسجد جامع اردستان با رویکرد تاریخی- از دیدگاه باقر آیت الله زاده شیرازی- و رویکرد فضاگرایانه- از دیدگاه هادی میرمیران-تجزیه و تحلیل خواهد شد.
در نتیجه گیری با ذکر مهمترین ویژگی های فضایی مسجد جامع اردستان، بحث به پایان خواهد رسید.
مقدمه
معماری ایران در دوره ی پیش از اسلام، دارای دو ساختار فضایی بسیار بااهمیت بوده است. ساختار تالار ستوندار با حیاط مقابل آن و ساختار چهار ایوانی، که در هر دو ساختار، مهمترین مسئله، فضای خالی است و فضا است که در مرکز توجه قرار دارد. ساختار تالار ستوندار با حیاط مقابل آن در کاخ کوروش در شوش ، کاخ های صدستون و آپادانا در تخت جمشید و ساختار چهارایوانی در کاخ های ” نسا، آشور، نیشابور، طیسفون و سروستان “ ( سیرو، ۵۵ ) قابل مشاهده است.
ماکسیم سیرو، پژوهشگر ارزنده ی معماری ایران، در این مورد گفته است:
” هنگامی که مسلمانان بداخل ایران نفوذ کردند، هیچ نوع فرمول معماری که زائیده ی نبوغ آنها یا منطبق با مذهب آنان باشد در این سرزمین بکار نبردند. برحسب این پدیده، اماکن عمومی بسیاری- که ویژه اجرای مراسم آئین ملی بود- مستقیماً توسط نومسلمانان ایران مجدداً مورد استفاده یا تقلید قرار گرفت.“ ( سیرو، ۵۳ )
بنابراین، ساختار فضایی مسجد در ابتدای دوره اسلامی(شبستان) تحت تاثیر ساختار فضایی تالارهای ستوندار بوده است. ساختار فضا در جامع فهرج و تاریخانه دامغان براین اساس استوار است. با این زمینه به جامع اردستان می رسیم. در اینجاست که ساختار طرح چهار ایوانی به تدریج برساختار شبستانی الحاق می شود و الگوی فضایی این مسجد شکل می گیرد.
فهرست مطالب
چکیده : ۲
مقدمه : ۳
۱- رویکرد تاریخی: ۴
۲- رویکرد فضاگرایانه: ۶
۱-۲- فضای حیاط: ۸
۲-۲- فضای گنبدخانه: ۹
۳- جامع اردستان ۱۱
۱-۳- مطالعه جامع اردستان با رویکرد تاریخی و باستانشناسی: ۱۱
۲-۳- مطالعه جامع اردستان با رویکرد فضاگرایانه: ۱۴
نتیجه گیری: ۱۸
منابع و ماخذ: ۲۰