مقدمه:
ایستگاه هواشناسی کشاورزی کرج از سال ۱۳۵۰ خورشیدی (۱۹۷۱ میلادی) فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و به صورت روزانه و دوازده ساعته، داده های جوی و پارامترهای هواشناختی را ثبت و گزارش می کرد. از سال ۱۳۶۰، تمرکز این ایستگاه بر روی بررسی محصولات استراتژیک متناسب با اقلیم منطقه، مانند انواع مختلف گندم، جو و ذرت، معطوف شد و بولتن های ماهانه و فصلی مربوط به هر محصول به اداره ایستگاه های هواشناسی کشاورزی ارسال گردید. گفتنی است آمارهای موجود در اداره خدمات ماشینی سازمان هواشناسی مربوط به ایستگاه اقلیم شناسی دانشگاه کشاورزی کرج است که از نظر موقعیت و ارتفاع با ایستگاه فعلی تفاوت دارد.
مشخصات ایستگاه هواشناسی کشاورزی کرج:
- نام ایستگاه: اداره تحقیقات هواشناسی کشاورزی کرج
- استان: تهران
- نوع ایستگاه: هواشناسی کشاورزی و سنوپتیک
- شهرستان: کرج
- طول جغرافیایی: ۵۸ درجه و ۵۷ دقیقه شرقی
- عرض جغرافیایی: ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه شمالی
- سال تاسیس: ۱۳۵۰
- شماره تلفن و فکس: ۰۲۶۱-۲۷۸۲۰۲۱
- ارتفاع از سطح دریا: ۱۲۹۲.۹ متر
- موقعیت ایستگاه: زمین های دانشکده کشاورزی
- آدرس: کرج، ابتدای جاده ماهدشت (مردآباد)، مزارع دانشکده کشاورزی، اداره تحقیقات هواشناسی کشاورزی کرج
خلاصه وضعیت و موقعیت ایستگاه:
۱. مساحت مزارع دانشکده کشاورزی حدود ۲۰۰ هکتار است.
۲. زیربنای ساختمان اداری ۱۶۰ متر مربع، مساحت کل زمین ۶۰۰۰ متر مربع و فضای نصب تجهیزات ۲۶×۲۶ متر مربع می باشد.
۳. این ایستگاه فاقد خانه سازمانی و مهمانسرا است.
۴. زمین متعلق به دانشکده کشاورزی کرج است.
۵. فاصله ایستگاه تا مرز مناطق پرجمعیت شهر حدود ۳ کیلومتر است.
۶. حوضه آبریز اصلی این منطقه دریاچه نمک بوده و رودخانه کرج به عنوان حوضه فرعی مطرح است.
۷. شرایط اقلیمی غالب نیمه خشک است.
۸. خاک منطقه از نوع رسوبی با بافت لومی شنی می باشد.
۹. منطقه در دشت جنوبی رشته کوه البرز واقع شده است.
۱۰. پوشش گیاهی شامل انواع گیاهان علفی و نباتات زراعی است.
۱۱. محصولات کشت شده در این منطقه شامل گندم، جو، ذرت، آفتابگردان، سیب زمینی، سویا، سبزیجات، یونجه، پنبه، کلزا، چغندرقند، انواع میوه های هسته دار و مغزدار مانند سیب، هلو، زردآلو، گیلاس، آلبالو، گردو و انگور می باشد.
۱۲. محصولات تحت مطالعه در این ایستگاه به طور خاص گندم، جو و ذرت هستند.
۱۳. آفات و بیماری های مهم منطقه شامل سن گندم، آتشک درختان دانه دار، کنه قرمز اروپایی، شپشک، می نوز، سرخور طومی یونجه، کرم ساقه خوار یونجه، کک و آگروتیس چغندرقند است.
۱۴. منبع اصلی آب مصرفی چاه عمیق است.
۱۵. روش های آبیاری شامل آبیاری نشتی و استفاده از جوی و پشته می باشد.
۱۶. زهکشی داخلی منطقه در وضعیت مناسبی قرار دارد.
ویژگی های اقلیمی
استان تهران با گستره ای بیش از ۱۸۰۰ کیلومتر مربع، در جنوب رشته کوه البرز جای گرفته و در حدود طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۵۳ درجه و ۱۰ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۲۰ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۲۰ دقیقه شمالی قرار دارد. ارتفاع متوسط این استان از سطح دریا تقریباً ۱۲۵۰ متر است. استان های همجوار تهران شامل قزوین، قم، مازندران، سمنان و برخی مناطق مرکزی کشور می باشند. به دلیل تغییرات قابل توجه ارتفاعات، پارامترهای هواشناسی مانند دما و بارش در این منطقه به شدت متاثر از توپوگرافی متغیر است.
در مقیاس کلی، شرایط جوی منطقه کرج همانند بخش های دیگر استان تهران، در فصول سرد تحت تاثیر سیستم های جوی شمالی، شمال غربی و غربی به ویژه از سمت جنوب غرب قرار دارد. بارش ها که معمولاً از آبان یا آذر شروع شده و تا میانه های اردیبهشت ادامه دارند، وابسته به فعالیت این سیستم های جوی هستند.
از نظر اقلیم خرد، کرج ویژگی های خاصی دارد که بر اساس عوامل جغرافیایی آن قابل توضیح است. این منطقه تحت تاثیر ارتفاعات البرز، دره چالوس و رودخانه کرج است که باعث می شود آب و هوای آن نسبت به تهران خنک تر و مرطوب تر باشد. این اختلاف دمای شبانه به خصوص به دلیل نزدیکی به ارتفاعات سرد البرز و وزش بادهای کوه به دشت محسوس تر است.
علاوه بر این، فاصله کرج از دشت های کویری باعث می شود که رطوبت و خنکی نسبی این منطقه در طول سال، مخصوصاً تابستان ها، بیشتر از تهران باشد. در تابستان، گاهی برخورد هوای گرم جنوبی با هوای سرد و مرطوب شمالی در سطوح بالاتر منطقه البرز، موجب تشکیل ابرهای جوششی شدید و بارش های رگباری همراه با خطر سیل می شود.
ایستگاه هواشناسی کرج در جنوب غربی شهر، در حدود ۳ کیلومتری حاشیه شهر قرار گرفته و مطالعات کشاورزی این ایستگاه عمدتاً بر محصولات آزمایشی و ازدیادی تمرکز دارد.
برخی شاخص های اقلیمی این ایستگاه در بازه آماری ۱۳۵۰ تا ۱۳۸۰ به شرح زیر است:
- میانگین سالانه بارش حدود ۲۵۱ میلی متر است که بیشترین مقدار ماهانه بارش در اسفندماه سال ۱۳۷۴ با ۱۲۷ میلی متر ثبت شده است. بیشترین سهم بارندگی مربوط به فصل زمستان با حدود ۴۳ درصد و کمترین آن مربوط به فصل تابستان با کمتر از ۲ درصد است.
- دمای مطلق ثبت شده حداقل ۲۰- درجه و حداکثر ۴۲ درجه سانتیگراد است. میانگین دمای سالانه ۱۴.۱ درجه سانتیگراد می باشد. تیر گرم ترین و دی سردترین ماه سال شناخته شده اند.
- میانگین تعداد روزهای یخبندان در آستانه های مختلف صفر تا منفی ده درجه بین ۷ تا ۷۶ روز است.
- رطوبت نسبی میانگین سالانه برابر با ۵۲ درصد است که حداکثر و حداقل آن به ترتیب ۷۲ و ۳۸ درصد بوده است.
- تبخیر سالانه از تشتک کلاس A به ۲۱۸۴ میلی متر می رسد که بیشترین مقدار آن در تیرماه و کمترین آن در دی ماه ثبت شده است.
- تبخیر-تعریق پتانسیل سالانه گیاه مرجع با روش پنمن-مانتیت، حدود ۱۳۰۷ میلی متر محاسبه شده است.
- مجموع ساعات آفتابی سالانه ۲۸۹۹ ساعت گزارش شده است.
- جهت غالب باد شمال غربی است که میانگین سرعت آن ۴.۳ متر بر ثانیه و بیشترین سرعت ثبت شده ۲۴.۵ متر بر ثانیه می باشد.